Het neusje van de zalm kan nog zo lekker zijn, je moet hem wel vers bereiden. Anders stinkt de vis een uur in de wind, zo weet iedereen die kokkerelt.

Wij worden in het moderne leven overspoeld door beeld en geluid en vergeten dan wel eens dat we ook andere zintuigen hebben. Tot we de luier van een baby moeten verschonen. Tot het riool overloopt.

Een tentoonstelling in het Mauritshuis in Den Haag stelt eindelijk eens de reukzin centraal. Jawel, er zijn schilderijen te zien, maar allemaal roepen ze geuren in herinnering. Her en der kan de toeschouwer een knop op de vloer indrukken en dan stijgt uit een trechter een geur op uit de zeventiende eeuw. Sommige kennen we nog wel, zoals het vleugje speculaas uit de bakkerswinkel. Andere zijn tegenwoordig minder gangbaar, bijvoorbeeld de geur van Afrikaanse gomhars (mirre). Of de lucht van zure karnemelk en loog, waarmee op velden buiten de stad het wasgoed werd gebleekt.

De welvaart mocht dan exploderen in het Nederland van de zeventiende eeuw, even fris rook het niet in die tijd. Op een van de schilderijen zie je een gracht in Amsterdam waarin het openbaar toilet een stroom van uitwerpselen loost en een paardenknecht de paardenvijgen veegt. In hetzelfde water staat een vrouw de was te doen …

Onze voorouders haalden trucjes uit om stank te verhullen. Men omhing zich met pomanders, sierlijk bewerkte bollen met welriekende stoffen: specerijen als kaneel, gedroogde citrusvruchten, en amber. Het woord pomander komt van ‘pomme ambre’. Brokken amber worden af en toe aangetroffen in de maag van een aangespoelde walvis. De gelukkige vinder mag zich rijk rekenen.

De expositie is ook bezienswaard waar het gaat om culinaire zaken. Een marktvrouw verleidt een klant om vis te kopen waarvan ze de stank heeft gemaskeerd door er geurige lelies rond te draperen. De overheid stuurde ook toen al inspecteurs af op de markten. Die sneden met ruwe halen de vissen open om ze op rotting te controleren. Opengereten hangen ze vers klaar voor de koper, maar aanlokkelijk oogt het tafereel niet.

Deze kleine, maar interessante tentoonstelling loopt nog tot en met 29 augustus. Reserveren noodzakelijk.