Je ligt in je ziekenhuisbed en voelt je rot. Het is etenstijd. Je ruikt het al, want op de gang staat de kar met maaltijden inmiddels al een tijdje walmend klaar. Eigenlijk zou je nu blij moeten worden want eten is toch leuk, een fijne onderbreking van de dag en daar kijk je normaal gesproken naar uit. Maar helaas, iets te vaak was dat wat je voorgeschoven kreeg echt niet te eten! De maaltijd is hier niet iets om je op te verheugen. Kijk daar komt het: een saai grijs dienblad met een bord dat is afgedekt met een onaantrekkelijke metalen deksel en een fluttig papieren servetje ernaast. Je had een schnitzel besteld, “lekker krokant” dacht je (tegen beter weten in) en “daar kan vast niets mee misgaan”. Aardappelpuree erbij en boontjes. Je tilt het deksel op en daaronder ligt een papperig bleek ding dat niets met een krokante schnitzel te maken lijkt te hebben. Doordat het zolang onder het deksel heeft gelegen is de kleurloze paneerlaag helemaal soppig geworden van de condens. De aardappelpuree lijkt op klei en smaakt chemisch, waarschijnlijk gemaakt van aardappelpoeder. De boontjes zijn vast en zeker ooit fris groen geweest maar na een veel te lange bereiding, net als de rest van de maaltijd grauw en onaantrekkelijk.

Dit gebeurt maar al te vaak als je ziek bent, oud of anders afhankelijk van anderen bent voor je eten. In ziekenhuizen en instellingen heb je dan echt heel vaak dikke vette pech (uitzonderingen daargelaten, want die zijn er gelukkig ook). De budgetten voor maaltijden zijn laag en wat er geserveerd wordt is over het algemeen niet lekker en ook niet echt gezond. Ik vind dat heel erg.

Gelukkig zijn er tekenen die erop wijzen dat er langzaam maar zeker toch steeds meer bereidheid is het eten in ziekenhuizen en instellingen te verbeteren. Het afgelopen jaar heb ik met allerlei mensen uit de zorg (chefs, voedingsassistenten, diëtisten, verpleegkundigen, artsen etc.) gesproken over het belang van gezonde, lekkere en fijn gepresenteerde maaltijden. Maaltijden die als het even kan ook zijn afgestemd op wat goed is voor de patiënt en passend bij het ziektebeeld of bij de fysieke omstandigheden en wensen van mensen die in instellingen leven.

Het lijkt mij logisch dat gezonder en lekkerder eten misschien iets meer budget vraagt. Maar als mensen door goed te eten sneller weer gezond worden en/of minder verzwakken en ziek worden verdien je dat zo terug. Bovendien voelen mensen zich zoveel beter als ze kunnen genieten van een maaltijd en dat is veel meer waard dan geld.

Mijn ervaring in de tijd dat mijn man twee stamceltransplantaties heeft gehad, waarbij het immuunsysteem van de patiënt helemaal wordt ‘platgelegd’, is opmerkelijk. Ik zorgde ervoor dat hij de hele dag door kleine super gezonde mini hapjes kreeg met veel antioxidanten (o.a. bessen, frambozen, bramen, broccoli etc.). Zijn bloedwaarden waren de eerste keer in twee weken en de tweede keer in minder dan drie weken weer zo op peil dat hij naar huis kon. Dat was heel snel! De bewust kleine hapje hielpen enorm en ook dat ze er smakelijk en mooi uitzagen. Daarbij hield ik rekening met het mondgevoel (de structuur) van die hapjes, dat interessant en prettig moest zijn. Hij had namelijk helemaal geen trek, zijn smaak was op hol (alles proefde anders dan normaal), zijn mond deed pijn en hij was erg misselijk. Die hoeveelheden die ik hem gaf waren veel minder bedreigend en daardoor eetbaar voor hem. Dat in tegenstelling tot de borden die uit de keuken naar boven werden gebracht, waar hij vooral door de geur en de voor hem op dat moment overweldigende hoeveelheid, meestal geen hap van op kreeg.  De hapjes die ik kwam brengen waren altijd voor twee. Onder het motto van ‘zien eten, doet eten’ at ik gezellig met hem mee en dat werkte.

Gezond eten dat lekker is wordt nog gezonder omdat je dan beter eet. Maar het is natuurlijk niet makkelijk om naar ieders smaak te koken. De meeste ziekenhuizen en instellingen hebben al een menu waaruit gekozen kan worden. Helaas moet je dat vaak nog wel de dag van te voren al kiezen, als je nog niet weet hoe je je voelt en waar je dan trek in hebt. Smaak en trek wordt vaak erg beïnvloed door de medicatie en/of de ziekte en kan per dagdeel verschillen. Het is goed dat er steeds meer instellingen zijn waar je wel ter plekke kan kiezen wat je gaat eten en ook hoeveel je wilt. Voedingsassistenten hebben dan een hele belangrijke rol bij het opscheppen en de presentatie op het bord. Hoe aantrekkelijker het eten wordt opgediend, hoe beter er gegeten wordt. Als het goed wordt gedaan zijn de gerechten niet al te gekruid en kun je dan ook zelf wat lekkere smaakmakers (bijv. sojasaus, mosterd, croutons, pijnboompitjes, gebakken uitjes, kruiden) toevoegen om het eten mee te pimpen. Dat soort ingrediënten kunnen ook van huis worden meegenomen.

Tussendoortjes bestaan vaak uit zoetigheid. Wel lekker natuurlijk, maar niet gezond en niet slim aan te bieden als mensen extra goede voedingsstoffen nodig hebben. Het zou goed zijn als er vanuit de keuken vaker wordt gedacht aan smoothies, koude of warme soepjes, groente-snacks of fruit (bijv. op spiesjes) in plaats van koek, repen of snoep. Dat wordt sowieso al wel meegebracht door het bezoek en het is zonde de toch al krappe budgetten hieraan te besteden.

foto: Henk Brandsen, Studio Vondelpark